Hafta Farsça yedi anlamına geldiği gibi gün adları da Türkçede Arapça adlar ve Farsça sayılardan oluşur. Yedi günlük-hafta astronomik bir temele dayanmaz; Mezopotamya buluşudur. Ahd-i Atik yaratılışı anlatırken, altı günde yapılanları sayar ve “Ve Allah yaptığı işi yedinci günde bitirdi; ve yaptığı bütün işten yedinci günde istirahat etti,” diyerek yedinci günün kutsallığını bildirir ve haftayı tamamlar.
Babillilerin haftanın yedi gününe o zaman bilinen beş gezegen ile güneş ve ayın adını vermeleri Hıristiyan dünyasında da benimsendi. Romalıların bir süre kullandıkları sekiz günlük hafta IS 321 ‘de Constantinus tarafından yedi gün olarak belirlendi, Pazar günü birinci gün ve tatil-ibadet günü olarak kabul edildi. Latincede bulunan gezegen sistemi ile Yahudilikten alman, yalnızca Sabbat gününe ad vererek diğerlerini ona göre numaralandıran gelenek bugün Avrupa’da kanşık olarak bulunmaktadır. Gezegen sistemi en saf biçimiyle Galce, Bretonca ve Germen çevirisiyle îngilizcededir. En saf kilise biçimi ise Portekizcede bulunur. Portekizce hafta Domingo (Latince dies Solis ve dies Dominica, Güneş günü, Tanrı’nm günü) ile başlar, segunda feira, terça feira… ile devam ederek Cumartesi günü Sabado ile (Latince dies Satumi, dies Sabbatum) biter. En karışmış sisteme sahip olan İzlanda’da güneş ve ay günleri olan Pazar, Pazartesi dışında günler Salı ve Perşembe için sayı, Çarşamba mitvwoch Latince media hebdomas’tan, Cumartesi laugardagur yıkanma günü, Cuma öteki İskandinav günleri gibi oruç günüdür: föstudagur.
Şimdi bunları bir kenara bırakarak kendi dilimizdeki gün adlarının nereden geldiklerine bakalım.
Pazar, Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma ve Cumartesi...Bu kelimeler haftanın yedi gününün isimleridir. Günlerimizin birbirine karışmaması için hepsi tek tek adlandırılmıştır. Günlerin isimleri de Türkçe’ye yerleşen birçok kelime gibi Farsça ve Arapça dillerinden türeyerek bizim dilimize yerleşmiştir. Gün isimleri şu şekilde oluşmuştur.
Pazar: Farsça’daki Bazar kelimesinden gelmiştir. Bazar’ın anlamı yiyeceklerin satıldığı açık alana denir. Büyük olasılıkla eskiden Bazarın yani Pazar yerinin kurulacağı gün için Pazar kelimesi kullanılmış.
Pazartesi: Pazar’dan sonraki güne türkçe ek getirilerek Pazar+Ertesi olmuştur. Pazar ertesi zamanla Türkçede Pazartesi olarak kalmıştır.
Salı: İbranice bir kelime olan Salis kelimesinin anlamı üçüncü anlamındadır. Haftanın üçüncü gününe Salis denmiştir. Tabi bu Salis kelimesi de zamanla Salı olarak dilimize yer etmiştir.
Çarşamba: Farsça bir kelime olan Çehar kelimesinin anlamıda dördüncü anlamındadır. Haftanın dördüncü gününe birde Şenbe kelimesi eklenmiştir. Şenbe’de gün anlamına geliyor. İkisi birleştiğinde Çeharşenbe olmuştur. Türkçede de kullanış şekli Çarşamba olmuştur.
Perşembe: Gene Farsça’dan gelen gün ismilerinin biri de Perşembe’dir. Farsça Penç kelimesi ile Şenbe’nin birleşmesinden meydana gelmiştir. Burada Penç beş anlamındadır. Çarşambaya eklenen Şenbe (gün) gibi Penç kelimesine de Şenbe ekleniyor ve Perşembe olarak kalıyor.
Cuma: İslam dininde ibadet etmek amacıyla insanlar camilerde biraraya toplanırlar. Arap dilinde toplanma anlamına gelen Cem kelimeside haftanın altıncı gününe Türkçe de Cuma verilmesine neden olmuştur.
Cumartesi: Cuma gününden sonra ki gelen güne de Pazartesi’de de olduğu gibi Türkçe bir ek getirilerek Cuma + ertesi yani Cumartesi olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder